1625 - 1658 Enne Jans(en) en Wemele

In deze episode zijn de erven van Andries Jaspers de blote eigenaren van Oldijk 10.
Na zijn huwelijk met weduwe Wemele vestigde Enne Jansen zich als meier op Oldijk 10.
Enne en Wemele kregen samen ook nog twee kinderen.

Op de schotlijst van 1625 komt meier Enne Jansen voor met 33 grazen, de rest van het land ligt aan de westkant van de Oldijk. Ik ga er daarom van uit, dat Eise Jacobs, de vorige meier,voor dat jaar is overleden.

Blote eigenaar
Aan het begin van deze episode is de blote eigenaar Andries Jaspers overleden. Andries Jaspers is in ieder geval voor 1627 overleden, zoals blijkt uit de volgende vermelding van de Hoge Justitie Kamer waarin sprake is van Andries Jaspers zaliger en zijn weduwe:

In saeken des E Berent Folkers ter ener ende die wed: van zall: Andries Jaspers ter ander sijden questieus wegen die slijtinge van die Gretenije van Hardeweer, welcke Folkers contendierde dat hem nae der clauwen ommegangen (soe soeven int getall solden sijn) hem jechtich voir dit jaer solde competieren ....
HJK 858, Fol. 121v, Saturni den 5 maij 1627

Op Suttum lagen redgerrechten, of te wel het recht spreken aan de hand van de clauw ommegang, in dit geval om de 7 jaar. Berent Folkers van Zuiderweg 8 betwistte met de weduwe van Andries Jaspers, Anna Varwers, dat recht, waarvan hij vond dat het die ommegang op Hardeweer rustte.

Een grietenij is een soort voorloper van een gemeente.
Een clauw, ook wel kluft, is een deel van een rechtstoel, in dit geval Hardeweer. Om een aantal jaren (ommegang) kwam een daartoe aangewezen (aanzienlijke) boerderij in aanmerking om recht te spreken. Contendiëren is betwisten.

De volgende vermelding van de Hoge Justitie Kamer is daar een voortzetting van:

In saeken des E Berent Folkers ende die wed: van zall: Andries Jaspers questieus wegen die slijtinge der Gretenije van Hardeweer, soe Folkers contendierende, dat hem nae der claeuwen ommeganck jechtich op die heerdt Hardeweer solde competieren, naerdien deselve d'eerste in die clauwe solde sijn, ende die laeste slijtinge op die laeste heerdt solde sijn gevallen. Die E Raedtsheer Petro Isbrandts wegen die gedachte wed: comparierende ende allegierende die clauwe bij Folkerts vertoint niet autentijck te sijn ...
HJK 858, Fol. 148, Saturni den 26 maij 1627

Volgens Berent Folkers was zijn heerd te Hardeweer (Zuiderweg 8) de eerste heerd in de volgorde die dat recht moest krijgen en de laatste “slijtinge” op de laatste heerd had plaatsgevonden, stelde hij. Maar de weduwe vond, dat dat recht van Folkers niet “authentiek” was.

In 1630 kwam Enne Jansen voor met 47 gras op het verpondingenoverzicht. Dat is op zich vreemd, omdat we dan minimaal 9 grazen missen, de omvang was een eeuw lang rond de 56 grazen.

In 1631 liep de landhuur van Enne Jansen af. De weduwe van Andries Jaspers, Anna Varwers, zegde de huur op, maar werd daarna wel weer verlengd:

vr Annichjen Varwers C Enne Jansen to Esinge
HJK 862, Fol. 2v, Saturni den 15 Jan 1631

Op de schotlijst van dat jaar komt Enne Jansen ook voor met 33 grazen, wat dus alleen de grazen zijn aan de oostkant van de Oldijk, vallende onder het Aduarderzijlvest.

Terug naar de meiers
Wemele overleed waarschijnlijk rond 1634. Deze twee kinderen kregen voogden, waarvan Claes Cornelis van Hogemeeden de voormond werd. Enne Jansen wilde alle kinderen afkopen (3 stiefkinderen en 2 eigen kinderen), maar dat ging niet zonder slag of stoot. Er was onenigheid over de aandelen van de stiefkinderen en eigen kinderen in de nalatenschap van hun moeder Wemele. Om de partijen (voogden van de 3 en de 2 kinderen) en Enne Jansen bij elkaar te brengen werden door de rechtbank drie “compromis”-mannen aangesteld: Jacob Claesen Camper in die Nijesijll (Niezijl), Reiner Jacobs op die Ruigewaert (Ruigewaard) en Johan Tomas bij Adewerder sijll (Aduarderzijl). De onenigheid, die bijna een jaar duurde ging vooral om een bedrag van ruim 3925dal guldens.
Voor de liefhebber volgen hieronder een aantal vermeldingen, die over deze onenigheid gaan:

Eerst de aanwijzing van de compromismannen:
Die hh hooftmannen ordonneren Enne Jansen toe Esinge verdaget hebbende Jacob Clasen Camper, Reiner Jacobs en Johan Tomas als over en compromismannen, die partie mede te solen laten citeren
HJK 865, Fol. 316v, Saturni den 18 octobr: 1634

Die hh hoofftmannen hebben soedaene mandaet als Enne Jansen tot Esinge op Jacob Claesen Camper in die Nijesijll Reiner Jacobs op die Ruigewaert Johan Tomas bij Adewerder sijll als over ende compromismannen ten einde sie des impts partijen neffens hem op sekeren dach wederomme voir sick solden moeten bescheiden ende verclaeringe doen over soedaene misverstant als daer in die uthspraeke als gden tusschen haer gedaen solde worden moviert ...
HJK 865, Fol. 357, Saturni den 22 Novemb: 1634

In saeken Enno Jansen op Suttema in sijn qualiteit verdaeget hebbende Johannes Jacobs bij Adewerder steentill als voirmont over zall: Eiso Jansen(moet Jacobs zijn, red.) kinderen ende Claes Cornelis op die Hogemeden als voirmont Ennen (Enno, red.)vorschr kinderen ten einde gden sick met ende neffens hem bij haere voirige over ende compromismannen solden moeten vervougen omme antehoiren die verclaeringe over soedaene misverstant als daer gemoviert solde worden tegen die utspraeke die sie den 29 Julij jungest (: belangende affkoop van gden pupillen moederlike goederen in Suttema behusinge ende mobilen gedaen :) ...
HJK 865, fol. 356v, Saturni den 22 Novemb: 1634

Die hh hoofftmannen gehoirt hebbende die verclaeringe van Jacob Claesen, Johan Tomas ende Reiner Jacobs als over ende compromismannen verdaeget van Enno Jansen nopende dat daer seker misverstant solde wesen in die uthspraeke die sie den 29 Julij jongst belangende d'affcoop tuschen Johannes Jacobs als voirmont over zall: Eijso Jacobs kinderen ende Claes Cornelis als voirmont over Enno vorschr kinderen hebben gedaen ...
HJK 865, Fol. 392v, Saturni den 13 decemb: 1634

In saken Eise Jansen toe Esinge verdaget hebbende Johannes Jacobs voormont over Eiso Jacobs kinderen, en Claes Cornelis voormont over sijn impts kinderen wegen misverstant van 3925 dal 3 st en 4 pl in wtsprake van de 29 Julij jongst verhaelt ...
HJK 866, Fol. 23v, Saturni den 24 Jan: 1635

In saken Enne Jansen toe Esinge verdaget hebbende Johannes Jacobs bij Adewerder steentill als voormont over Eise Jacobs kinderen, en Claes Cornelis op die Hoigemeden als voormont over Enne Jansens voorschr kinderen wt sake van quade interpretatie en misverstant van 3925 dal 3 st en 4 pl in de wtsprake van 29 Julij iongst verhaelt ...
HJK 866, Fol. 153, Mercurij den 13 Maij 1635

In der schelinge tusschen Enno Jansen ter ener ende Joannes Jacobs voormondt mit sijne vogeden over Eiso Jacobs ende Wemele echteluiden drie onmondige kinderen ende Claes Cornelis voirmond mit sijne vogeden over gemelte Wemele 2 minderjaerige kinderen bij vorschr Enno Jansen geprocreeert ter ander sijden, questieus over die groodtheit van sekere coopschats penningen in eene uthspraeke van de 29 Julij 1634 bij Jacob Claesen Camper, Reiner Jacobs ende Jan Tomas als gecoren compromismannen ...
HJK 866, Fol. 171, Saturni den 30 maij 1635

Tijdens deze afwikkeling van de afkoop van zijn kinderen en stiefkinderen had Enno Jansen ook nog te maken met een andere erfenis kwestie, die van Claes Jansen, wat wellicht een broer of zijn vader was:

Arresten in weerden verclaert
Alte Eltiens C die wed: van zall: Claes Jansen op Monnekedijck op 6 Caroli guldens ende enige stuvers van Enno Jansens anpart der erffenisse ende guederen van zall: Claes Jansen
HJK 865, Fol. 383, Saturni den 6 Decemb: 1634

Willem Bruis sadelmaeker C de wed: van zall Claes Jansen op starck 6 daeler van Enno Jansens anpart der arffenisse ende guederen van zall: Claes Jansen
HJK 865, Fol. 383, Saturni den 6 Decemb: 1634

In 1635 verviel een lening van 800dal, die Enne Jansen had bij voormond Jannes Jacobs, mogelijk bij zijn stiefkinderen:

Jannes Jacobs voormont C Enne Jansen op Suttema tot Esinge, een versegelinge van 800 dal
HJK 866, Fol. 31, Saturni den 31 Jan: 1635

Enne Jansen had ook nog een claim aan zijn broek van Andries Jacobs, die ook geld van hem wilde:

In saken Andries Jacobs verdaget hebbende Enne Jansen op Suttema toe Esinge om betalinge van 100 dalers 17 strs verschoten gelt op mengschap, die niet geholden weert ...
HJK 867, Fol. 156, Saturni den 21 Maij 1636

Tussen 1631 en 1638 overleed ook Anna Varwers, de weduwe van blote eigenaar Andreas Jaspers. Erfgenamen van Anna Varwers zijn Heine Draper c.s., die in de clinch lagen met de erven van de eerder overleden Andreas Jaspers.

In saken des E Heine Draper mit consorten als Arffgenamen van zal Anna Verwers contenderende tegens d'Arffgenamen van zal Andreas Jaspers als intervenienten voor de meijer Enne Jansen ten einde deselve an haer solden moeten betalen sodane lifftucht als van St Jan aff (: wesende het laeste halff jaer so van Midwinter aff te rekenen verschenen ende betaelt waer :)tot op den starffdach van gemelte Anna Verwers noch solden resteeren ...
HJK 869, Fol. 310, Saturni den 13 Octob 1638

Ook op de zijlschotoverzichten van 1640, 1641 en 1643 komt Enne Jansen voor, nog steeds met 33 grazen.

Mijn indruk is, dat raadsheer Peter Isebrants uiteindelijk door vererving en aankoop rond 1639 in het bezit komt van Suttumaheerd. In oktober 1640 kocht hij een nog ontbrekend deeltje van de erven van Jantien Claesens, wiens herkomst ik niet heb kunnen bepalen:

Joest Coerts, Louwerens Junge en Fenne (ehel.), Peter Gijsens en Hebbele Joestens (ehel.), tezamen erfgenamen van Jantien Claesens, verkopen aan raadsheer Pieter Isebrants en Anna Draepers (ehel.) het achtste deel van een vierde deel in Suttema Heert , de hele heerd is 56 grasen groot, in gebruik bij de meier Enno Jansen te Hardeweer onder Esinge in 't Westerquartier gelegen, [=Ezinge] zoals de comparanten en in het bijzonder de erfgenamen van vaders zijde van wijlen Andries Jaspers krachtens zijn testament toekomt. Koopsom niet vermeld.
- IIIx 20 fol.364v - 14 oktober 1640 - 15 oktober 1640 -

Intussen ging de strijd tussen de erven van Anna Varwers en haar man Andreas Jaspers onverdroten verder. Hieronder enige vermeldingen:

In saken des erentf Radesheren P Isebrants ende H Heinens cum socijs erffge van vrouw Anna Varwers verdaget hebbende die oick e Adriaen Simonides secretaris Andreas Hetsinck ende Arent Clasen Groenou in qlt t samen erffge van Andreas Jaspers om te vervolgens haer actie op Suttema heerdt toe Esinge ...
HJK 872, Fol. 29, Martis den 26 Januarij 1641

Also Andreas Hetsinck en Arent Clasen Groenou in qlt als mede erffge van wijlen Andreas Jaspers verdaget van de erentf Radesheeren P Isebrants en Hindrick Heinens cum socijs erffge: van vr Anna Varwer om haer actie op Suttema heerdt toe Esinge te vervolgen ofte dat haer het euwich swigen sullen werden operlegt ...
HJK 872, Fol. 57, Martis den 16 febr: 1641

Sijmon Hetsinge en Marritien
Tonnis (ehel.) verklaren schuldig te zijn aan Andries Hetsinge en Mechteltien Walgers (ehel.) 400 daler wegens een obligatie van 2 april 1638 met nog 500 daler nu in contanten opgenomen. De 400 daler à 6% en de 500 daler à 5%. Onderpand: hun aandeel in de erfenis die berust bij rentemester Johan d'Mepsche en de landerijen te Eesinge [=Ezinge], Suttum genaamd, en te Sandeweer [=Zandeweer] en Fermsum [=Farmsum]. [In de marge: 9 januari 1643 werd deze principale brief door Sijmen Hetsingh gecancelleerd vertoond]
IIIx 21 fol.323v - 2 december 1641 - 7 december 1641 -

In saeken des heren Adriaen Sijmonides als t recht hebbende van seven testamentaire Erffgenamen van wijlen Andries Jaspers vaders sijde Impetrant ter eener end Andries Arents voor hem selven ende domicilium citandi angenomen hebbende voor de samentlike Erffgenamen van wijlen Anna Varwers ter anders zijde questieus over seven achte parten in een gerechte vierde part van drie duisent vijff hondert daler zijnde beclempenningen geprocedeert van sekere heerdt landes Suttema genoemt tot Eesinge gelegen, dewelke gemelte Andries Jaspers en Anna Varwers gewesene Eheluiden stante matrimonio verhandelt ... daerbij doende dat de raadsheer Harkens met consorten als vaderlike Erffge: van wijlen Andries Jaspers (: uijt wiens qlte Impt nu ageerde :) al voor desen in eodem hoc judicio siper eadem hac actione ende de eadem hac re den 29 augusti 1640 tegens hun Gedaegden sulle hebben gesuccumbeert ...
HJK 878, Fol. 537, Sabbati den 2 Decemb: 1648

Tuischen den E Andreas Hetsing mit consorten Impetranten ter eenre end den E Arent Clasen Groenouw als volmacht van den Erentfesten Hindrick Harckens Raetsheer oock mit consorten Gedageden ter anderen sijde questieus over de possessie van drie halve heerden lants tot Sandweer, Eesinge ende Farmsum gelegen ende bij wijlen Andreas Jaspers nagelaten sustinerende d'Impetranten dat sodane testamentaire dispositie als gemelten Andreas Jaspers ende Anna Verwers echteluiden van dese landen op sekere ses persoenen hadde gemaeckt bij formeel codicill derselver eheluiden van anno 1623 solde wesen geannulleert ende ge...
HJK 871, Fol. 59v, veneris den 14 febr 1649

Uit de volgende vermelding blijkt, dat Enne Jansen in 1649 nog steeds op Suttumaheerd vertoefde:

Arrest mandaten in weerden
IJdem [Die EE Geerdt de Mepsche en Dato Dietloff Broersema met consorten Erffge: van wijlen Hero Broersema arrestanten] C Enne Jansen op Sutma gearresteerde op vier elfte parten van de huiren der landen so hij van den EE Tiaert te Nansum mede geciteerde ingehuirt
HJK 879, Fol. 571, Sabbati den 8 Decemb: 1649

In 1651 woonde Enne Jansen nog altijd in Ezinge, naar ik aanneem op Oldijk 10. In de volgende vermelding werd Enne Jansen aangesteld als vreemde voogd over Pieter Jacobs kinderen:

Also Jacob Garbrants tot Nijehove, de voormuntschap en Sijbolt Jacobs tot Warfum de sibbe vogetschap beide mennist onder handtastinge en Enne Jans tot Eesenge onder eede de vremde vogetschap over Pieter Jacobs kinderen tot Eesenge bij Annetien geprocreert hebben angenomen. Is deses also in actis getiekent doch hij Sijbolt niet langer als het gedane scheidenge
HJK 881, Fol. 223v, Sabbati den 31 meij 1651
(Sijbolt Jacobs is een verre voorvader van Gert Schansker, een van mijn twee steun- en-toeverlaten op gebied van de Groningse geschiedenis)

Een volgende aanknopingspunt is de dijkrol van Humsterland van 1657. Hier komt nog steeds Enne Jans(en) voor als meier van Oldijk 10, blote eigenaar “D’e Borgm Isbrandts erffgenamen”.
Hieruit blijkt, dat burgemeester (eerder raadsheer) Peter Isbrandts inmiddels is overleden.

In maart 1666 is Oldijk 10 nog steeds in bezit van de erven van de burgemeester Isebrandts, zoals uit de volgende vermelding blijkt

In saeken Berent Muller en consorten Erffge van wijlen Borgemr IJsebrants en sijn overleden huisfr verdagt hebbende Jan Jansen bij de Oldedijck onder Eesenge om sich niet te onderstaen eenige overdracht te doen over haer meijers Claes Harmens op Suttema elff grasen landts … ten overvloet an haer zijde overleggende de getuigenissen van Hidde Pieters en Bernhardus Streffen uijt de welke haer vrijheit en negative servitutie claer sulle consteren. EE Jr Johan Dominicus Clant voor den Ged interveniërende sustineerde des Imptis precarium daer mede niet genoch bewesen te worden …
HJK 895, Fol. 122v, Sabbati den 17 martij 1666

De vermelde meier Jan Jansen is van Oldijk 8.
Bij Oldijk 8 wordt in de genoemde periode uitgelegd wat deze vermelding betekent. We weten nu ook dat er een nieuwe meier op Oldijk 10 is, namelijk Cleas Harmens.